اگر تمام خانوارهای کشور به ترتیب میزان هزینه از کمترین به بیشترین مرتب شوند و هر ۱۰ درصد آنها در یک گروه قرار گیرند، دهک‌های هزینه‌ای ایجاد می‌شوند. به این ترتیب، دهک اول شامل فقیرترین خانوارها در جامعه و دهک دهم شامل ثروتمندترین آنها است.
تاثیر برجام بر جیب مردم
در سال ۹۶، نرخ تورم ۷ ماهه دهک اول منفی بوده است. به عبارت دیگر، سبد کالا و خدمات مصرفی خانوارهای این دهک هزینه‌ای در مهر ماه ۹۶ نسبت به ابتدای همان سال ارزان‌تر شده است. این در حالیست که تورم هفت ماهه برای خانوارهای دهک دهم ۱.۹ درصد بوده است. از آنجایی که در این سال توافق برجام همچنان بر جا بوده، اثر مثبت آن بر وضعیت معیشت خانوارها فاحش بوده است.
با خروج آمریکا از برجام در ابتدای سال ۹۷، تورم هفت ماهه همه دهک‌ها به طور چشمگیری افزایش یافته است. به‌طوری‌که، تورم دهک اول به ۳۷.۵ و دهک دهم به ۴۰.۱ درصد رسیده است.
پیشی گرفتن تورم فقرا از اغنیا
در سال ۹۹ تا ۱۴۰۱، تورم هفت ماهه دهک اول بیشتر از دهک دهم بوده است. دلیل اصلی آن این بوده که در این سال‌ها فشار تورمی از سمت گروه کالاهای خوراکی بوده است. به طور کلی، با افزایش دهک، ضریب اهمیت گروه خوراکی کاهش و ضریب اهمیت گروه غیر خوراکی و خدمات افزایش میابد. البته به این معنا نیست که دهک‌های بالاتر خوراکی کمتری مصرف می‌کنند یا دهک‌های پایین‌تر به خدمات اهمیت نمی‌دهند؛ بلکه با افزایش درآمد، نسبت هزینه خوراکی به درآمد کاهش و نسبت هزینه خدمات به درآمد افزایش می‌یابد.
به همین دلیل، وقتی افزایش قیمت‌ها از سوی گروه خوراکی باشد، فشار هزینه‌ای به خانوارهای دهک پایین وارد می‌شود و تورم دهک‌های پایین‌تر بیشتر از دهک‌های بالاتر است. از سوی دیگر، اگر افزایش قیمت از سوی گروه غیر خوراکی باشد، فشار هزینه‌ای به خانوارهای دهک بالاتر وارد می‌شود و تورم دهک‌های بالاتر بیشتر است.
در سال ۱۴۰۱، سیاست حذف ارز ترجیحی توسط دولت سیزدهم اعمال شد. ارز ۴۲۰۰ عمدتا به کالاهای اساسی تخصیص یافته بود که اکثرا جزء گروه کالاهای خوراکی بوده‌اند. همانطور که گفته شد، بخش عمده سبد مصرفی خانوارهای دهک پایین‌تر از کالاهای اساسی و خوراکی تشکیل شده است. همین اتفاق باعث شد تا در این سال به جیب خانوارهای کم‌درآمد فشار مضاعفی وارد شود. به‌طوری‌که، تورم هفت ماهه خانوارهای دهک اول به ۵۷.۱ درصد رسیده است. در حالی‌که، تورم هفت ماهه دهک دهم ۴۵.۹ درصد بوده است.
با تخلیه اثر تورمی حذف ارز ترجیحی در سال ۱۴۰۲، سرعت رشد قیمت‌ها تا حد زیادی کاسته شده و تورم هفت ماهه دهک اول به ۱۲.۱ درصد و دهک دهم به ۱۵.۸ درصد رسیده است. تورم هفت ماهه دهک اول و دهم امسال به ترتیب به ۱۴.۸ و ۱۶ درصد رسیده است.
