تقویت جایگاه فرهنگستان علوم در مسیر تولید دانش و تربیت نخبگان

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از فرهنگستان علوم، یکصد و چهل و پنجمین جلسه مجمع عمومی فرهنگستان علوم صبح روز پنجشنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ با حضور دکتر محمدرضا مخبردزفولی، رئیس فرهنگستان علوم، و اعضای پیوسته این فرهنگستان برگزار شد.

در ابتدای این جلسه مخبردزفولی با ابراز تأسف عمیق نسبت به حادثه تلخ بندر شهید رجایی، این ضایعه را به خانواده‌های داغ‌دار و ملت ایران تسلیت گفت و تأکید کرد: این‌گونه حوادث باید هشداری برای ما باشد تا بیش از پیش بر ایمنی، مدیریت علمی و نگاه آینده‌نگر در زیرساخت‌های کشور تمرکز کنیم.

وی همچنین با تبریک فرارسیدن دهه کرامت، گفت: «دهه کرامت نماد پیوند علم و معنویت، عقلانیت و کرامت انسانی در فرهنگ شیعی ماست و شایسته است که در تمام حوزه‌های علمی کشور، این ارزش‌ها در سیاست‌گذاری‌ها نمود یابد.

رئیس فرهنگستان علوم در ادامه ضمن تبریک به اعضای پیوسته جدید فرهنگستان – دکتر طاهره کاغذچی، دکتر محمدرضا شمس‌اردکانی و دکتر جواد صالحی – گفت: ورود چهره‌های علمی برجسته به فرهنگستان، پشتوانه‌ای برای ارتقای جایگاه علمی کشور و تعمیق گفتمان علمی بومی خواهد بود. فرهنگستان باید صدای بلند تفکر علمی ایران باشد؛ تفکری که هم‌زمان به اخلاق، هویت ملی و پیشرفت توجه دارد.

مخبردزفولی همچنین انتصاب دکتر علی‌اکبر صالحی به عنوان رئیس بنیاد ایران‌شناسی و عضو شورای‌عالی استاندارد، و دکتر جعفر توفیقی به عضویت در این شورا را تبریک گفت و افزود: «حضور شخصیت‌هایی با سابقه علمی و اجرایی در نهادهای سیاست‌گذار، می‌تواند توازن میان علم، عمل و منافع ملی را بهتر برقرار کند.

وی همچنین با تبریک به دکتر عباسعلی مطلبی برای ریاست سازمان نظام دامپزشکی و دکتر سیدمصطفی محقق داماد برای عضویت در هیأت امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، حضور آنان را فرصتی مغتنم دانست و خاطرنشان کرد: «امروز بیش از هر زمان دیگر نیاز داریم تا نخبگان کشور در مدیریت دانش و اسناد تاریخی ملی ایفای نقش کنند. حافظه علمی و فرهنگی ملت، به تدبیر این بزرگان نیاز دارد.

رئیس فرهنگستان علوم در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر ضرورت توجه راهبردی به علم و فناوری در کشور گفت: پیشرفت پایدار ایران بدون اتکا به علم و سرمایه فکری ممکن نیست. امروز در جهانی زندگی می‌کنیم که مزیت‌های راهبردی کشورها نه در منابع زیرزمینی، بلکه در تولید دانش، نوآوری و تربیت نخبگان علمی رقم می‌خورد. فرهنگستان علوم باید در این مسیر، جایگاه خود را به‌عنوان اتاق فکر ملی تقویت کند.

وی با اشاره به تحولات سریع جهانی در حوزه فناوری‌های نوین، به‌ویژه هوش مصنوعی و فناوری‌های کوانتومی افزود: هوش مصنوعی، فقط یک فناوری نیست؛ نماد ورود به مرحله‌ای نوین از حیات تمدنی بشر است. اگر می‌خواهیم در آینده‌ جهان سهم مؤثری داشته باشیم، باید نگاه نظام‌مند، اخلاق‌مدار و پیش‌دستانه‌ای به این حوزه‌ها داشته باشیم. غفلت از این عرصه‌ها، ما را با چالش‌های جدی اقتصادی، امنیتی و فرهنگی مواجه خواهد کرد.

مخبردزفولی همچنین بر مسئولیت دانشگاه‌ها و مراکز علمی در تربیت نیروهای متخصص و متعهد تأکید کرد و گفت: علم، اگر از حکمت، اخلاق و هویت ملی جدا شود، ممکن است به ابزار سلطه تبدیل گردد. ما باید الگویی ایرانی ـ اسلامی از پیشرفت علمی ارائه دهیم؛ الگویی که در آن، فناوری در خدمت انسان و کرامت او باشد.

بررسی آینده اینترنت کوانتومی

در یکصد و چهل و پنجمین جلسه مجمع عمومی فرهنگستان علوم، دکتر جواد صالحی، رئیس گروه کوانتوم و هوش مصنوعی فرهنگستان علوم، سخنرانی‌ای با عنوان «به‌سوی پردازش سیگنال نوری تمام‌کوانتومی در سامانه‌ها و شبکه‌های ارتباطی آینده‌نگر اینترنت کوانتومی» ارائه کرد.

صالحی در این سخنرانی، روند تحول فناوری‌های کوانتومی را تشریح کرد و با مروری بر دو انقلاب مهم در این حوزه – فیزیک کوانتومی و اطلاعات کوانتومی – به معرفی فناوری‌های نوظهوری همچون رایانش کوانتومی، حسگرهای کوانتومی، ارتباطات امن کوانتومی و زیست‌شناسی کوانتومی پرداخت.

وی در ادامه، به معرفی تراشه Majorana ۱ ساخت شرکت مایکروسافت پرداخت؛ تراشه‌ای که با تکیه بر معماری توپولوژیکی طراحی شده و امکان مقیاس‌پذیری رایانه‌های کوانتومی به سمت میلیون‌ها کیوبیت منطقی را فراهم می‌سازد. دکتر صالحی همچنین توانمندی‌های منحصر به‌فرد رایانه‌های کوانتومی را در حل مسائل پیچیده، از جمله رمزگشایی الگوریتم‌های رمزنگاری RSA، مورد توجه قرار داد.

از دیگر محورهای سخنرانی رئیس گروه کوانتوم و هوش مصنوعی فرهنگستان علوم می‌توان به مباحثی نظیر درهم‌تنیدگی کوانتومی، ترابرد کوانتومی و یادگیری ماشین کوانتومی اشاره کرد که به گفته وی، نقش کلیدی در توسعه نسل آینده شبکه‌های ارتباطی ایفا خواهند کرد.

در بخش پایانی این سخنرانی، دکتر صالحی با اشاره به نمونه‌هایی از شبکه‌های توزیع کلید کوانتومی (QKD) در سطح جهانی و داخلی – از جمله شبکه مادرید و شبکه WDM/QKD در تهران – به بررسی کاربردهای عملی ارتباط امن در بستر فناوری کوانتومی پرداخت.