طبق بند (پ) تبصره (۱۳) قانون بودجه ۱۴۰۴، دولت موظف شده یارانه نقدی خانوارهای دهک‌های هشتم، نهم و دهم را حذف کند. بر این اساس، وزارت رفاه با بررسی شاخص‌های درآمدی و دارایی، حدود یک میلیون خانوار با سرانه هزینه ماهانه بیش از ۱۰ میلیون تومان را شناسایی و یارانه آن‌ها را قطع کرده است. منابع حاصل از این اقدام به حمایت از خانوارهای نیازمند، به‌ویژه کسانی که تحت پوشش نهادهای حمایتی نیستند، و افزایش اعتبار کالابرگ برای دهک‌های پایین اختصاص می‌یابد.
معیار جدید دهک‌بندی؛ هزینه ماهانه به جای درآمد
علی جعفری آذر، نماینده مجلس، در تشریح روش جدید دهک‌بندی اعلام کرد که از این پس، سرانه هزینه ماهانه هر فرد ملاک قرار می‌گیرد، نه درآمد یا دارایی. اگر هزینه ماهانه هر نفر بیش از ۱۰ میلیون تومان باشد، خانوار در دهک‌های ۸ یا ۹ قرار گرفته و یارانه آن قطع می‌شود. هزینه اجاره مسکن از این محاسبات مستثنا شده، اما هزینه‌های درمان و تحصیل در نظر گرفته می‌شود، که این موضوع انتقادهایی را به دنبال داشته است.
نگرانی از شناسایی اشتباه خانوارهای کم‌درآمد
جعفری آذر اذعان کرد که هزینه‌های مقطعی مانند درمان یا شهریه دانشگاه ممکن است خانوارهای کم‌درآمد یا متوسط را به اشتباه در دهک‌های پردرآمد قرار دهد. وی پیشنهاد داد که پس از دو ماه اجرای این روش، مقایسه‌ای با روش قبلی انجام شود تا دقت آن ارزیابی و نارضایتی‌ها بررسی شود. این نگرانی وجود دارد که هزینه‌های ناگهانی درمانی یا تحصیلی، که نشان‌دهنده توان مالی واقعی خانوار نیستند، به حذف ناعادلانه یارانه منجر شود.
فرصت اعتراض به حذف یارانه‌ها
احد رستمی، رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاهی ایرانیان، اعلام کرد که سرپرستان خانوار از ابتدای شهریور به مدت ۲۰ روز فرصت دارند تا از طریق سامانه حمایت (https://hemayat.sfara.ir) درخواست بازنگری ثبت کنند. اطلاعات ارائه‌شده در زمینه درآمد، تراکنش‌های بانکی و محل سکونت با داده‌های دستگاه‌های مربوطه صحت‌سنجی می‌شود و در صورت تأیید، یارانه خانوار دوباره برقرار خواهد شد. رستمی افزود که روزانه ۱۰ تا ۱۲ هزار تغییر در ساختار خانوارها رخ می‌دهد و این فرآیند پویا است.
منابع یارانه‌های حذف‌شده کجا می‌رود؟
طبق قانون بودجه ۱۴۰۴، حداقل ۴۰۰ هزار میلیارد ریال از منابع حاصل از حذف یارانه دهک‌های بالا، ماده ۴۵ قانون مالیات بر ارزش افزوده و بازنگری سیاست‌های حمایتی، به بسته معیشتی محرومان اختصاص می‌یابد. این منابع برای حمایت از خانوارهای دچار فقر شدید و افزایش اعتبار کالابرگ برای دهک‌های پایین درآمدی هزینه خواهد شد.
چالش‌های روش جدید دهک‌بندی
روش جدید دهک‌بندی با انتقادهایی همراه بوده، زیرا معیارهای قبلی (مانند گردش مالی، مالکیت خودرو و املاک) حتی مددجویان نهادهای حمایتی را به اشتباه در دهک‌های بالا قرار می‌داد. در روش جدید، هزینه‌های مقطعی مانند درمان و تحصیل ممکن است خانوارهای نیازمند را از دریافت یارانه محروم کند. این موضوع ضرورت بازنگری دقیق و شفاف‌سازی معیارها را برجسته می‌کند.
