وحید پورتجریشی؛ بازار: پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بسیاری از معادلات در روابط میان غرب و شرق را تغییر داده است. اگرچه برخی از رهبران اروپا مانند امانوئل مکرون، کی یر استارمر و اولاف شولتس پیش از اعلام رسمی پیروزی ترامپ، سراسیمه به وی تبریک گفتند، اما موج نگرانی های جدید در خصوص همکاری آتی میان اتحادیه اروپا و آمریکا به ویژه در حمایت از مکانیزم سازمان هایی مشترک میان دو طرف مانند ناتو به خوبی در کلام رهبران بروکسل پیداست.
علیرغم رهبران اروپایی، پیروزی دونالد ترامپ می تواند برای رهبران شرق به ویژه ولادیمیر پوتین به عنوان شمشیر دولبه ایفای نقش نماید. دور قبلی ریاست جمهوری ترامپ را می توان به نسبت به دوران بایدن، ایام بهتری برای مسکو و ولادیمیر پوتین دانست. اگرچه روابط خارجی ایالات متحده و روسیه همواره پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی خالی از تنش نبوده و فراز و نشیب زیادی را تجربه کرده است، اما مواردی چون عدم حمایت مالی حداکثری ترامپ از ناتو، به ویژه پرداخت حق عضویت کشورهای اروپای شرقی در این پیمان نظامی را می توان همگام تر با سیاست خارجی ولادیمیر پوتین قلمداد کرد.
واکنش مهم پوتین به پیروزی ترامپ در انتخابات
همانطور که پیش بینی می شد، رئیس جمهور روسیه موضع محتاطانه و در عین حال، مثبتی در قبال پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری اتخاذ کرد. وی، ترامپ را فردی «شجاع» دانسته و آمادگی خود را برای مذاکره با آمریکا بر سر مسائل مورد اختلاف میان دو طرف اعلام کرد. ترامپ نیز در واکنشی مشابه اعلام کرد که به احتمال زیاد به زودی با پوتین گفتگو خواهد کرد.
مواضع پیشین ترامپ در خصوص عدم آغاز جنگ های فرا سرزمینی آمریکا و عدم حمایت مالی از اروپای شرقی به عنوان منطقه مورد حساسیت پوتین و روسیه، احتمالا به مساله اوکراین نیز سرایت خواهد کرد و پیش بینی ها مبنی بر این است که به احتمال زیاد، ترامپ از حمایت تسلیحاتی و مالی اوکراین در برابر روسیه بکاهد.
موضع نرم ترامپ در قبال مسکو و به میان نیاوردن بحث جنگ اوکراین در نخستین سخنرانی های رئیس جمهوری منتخب آمریکا، پوتین را بر آن داشت تا پنجشنبه شب طی سخنانی در اجلاس بین المللی «والدای»، موضوع موسوم به دلازدایی و تلاش روسیه برای انجام آن را به طور کلی منکر شود. پوتین در سخنان خود با تاکید بر اینکه در دوران اول ریاست جمهوری ترامپ، رابطه خوبی با وی داشته، در خصوص دلازدایی گفت: «روسیه هیچ‌گاه به دنبال کنار گذاشتن دلار نبوده و نخواهد بود. ما از دلار دست نکشیده‌ایم و این کار را هم نخواهیم کرد؛ آنها ما را از استفاده‌ی ساده‌ی دلار به عنوان ابزاری برای پرداخت محروم کردند. بارها و بارها ما را رد کردند؛ اما به نظر من، این یک حماقت بزرگ از طرف مقامات مالی آمریکا است، زیرا تمام قدرت ایالات متحده امروزه به دلار وابسته است؛ آنها خودشان همه چیز را نابود کردند».
چراغ سبز رفت و برگشتی ترامپ و پوتین به یکدیگر
سخنان پوتین در خصوص دلار را با توجه به حساسیت شخصی ترامپ نسبت به دلار و لزوم برتری اقتصاد آمریکا در جهان، به عنوان چراغ سبزی برای آغاز دورانی جدید از روابط میان دو کشور قلمداد کرد. ضمن اینکه، مواضع پیشین ترامپ در خصوص عدم آغاز جنگ های فرا سرزمینی آمریکا و عدم حمایت مالی از اروپای شرقی به عنوان منطقه مورد حساسیت پوتین و روسیه، احتمالا به مساله اوکراین نیز سرایت خواهد کرد و پیش بینی ها مبنی بر این است که به احتمال زیاد، ترامپ از حمایت تسلیحاتی و مالی اوکراین در برابر روسیه بکاهد.
با توجه به تلاش های اخیر روسیه برای برقراری صلح و آتش بس در خاورمیانه و روابط استراتژیک میان تهران و مسکو، کاهش تنش میان آمریکا و روسیه می تواند به صورت بالقوه، میزان تنش میان تهران و واشنگتن را نیز کاهش دهد.
در همین حال، نشریه وال استریت ژورنال نیز روز جمعه با انتشار خبر مکالمه تلفنی دونالد ترامپ و رهبران اروپا که مساله اوکراین نیز بخشی از این مکالمات را شامل می شد، تاکید کرد که رئیس جمهور منتخب آمریکا هیچ قولی در خصوص حمایت از اوکراین به رهبران اروپا نداده و صرفا به گوش دادن گزارش های آنها در خصوص آخرین وضعیت این کشور اروپای شرقی بسنده کرده است.
هرچند هنوز برای اظهار نظر در خصوص آینده روابط سیاسی میان آمریکا و روسیه بسیار زود هنگام به نظر می رسد، اما دستکم در شرایط ابتدایی به نظر می رسد دو طرف از درک محتاطانه و مثبتی نسبت به هم برخوردار هستند. این نکته را نیز باید مد نظر قرار داد که با توجه به تلاش های اخیر روسیه برای برقراری صلح و آتش بس در خاورمیانه و روابط استراتژیک میان تهران و مسکو، کاهش تنش میان آمریکا و روسیه می تواند به صورت بالقوه، میزان تنش میان تهران و واشنگتن را نیز کاهش دهد.
ولادیمیر پوتین طی سخنان خود در اجلاس والدای با اشاره به این نکته که هیچ کشوری در غرب آسیا خواستار افزایش تنش و درگیری در منطقه نیست، در خصوص مواضع مسکو برای حل بحران خاورمیانه نیز گفت: روسیه ایده‌های خاص خود را برای حل این مناقشه دارد. ممکن است نوری در انتهای تونل دیده شود.
لذا، دستکم بر اساس فکت های موجود می توان امیدوار بود که نوعی تنش زدایی در خاورمیانه در پس روابط نسبتا مثبت پوتین و ترامپ شکل گرفته و ایران نیز در جریان مذاکرات هسته ای احتمالی با غرب، از این روابط منتفع شود.
