در بیشتر کشورهای جهان، دولت‌ها برای حمایت از معیشت شهروندان، یارانه‌هایی را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم برای کالاهای اساسی پرداخت می‌کنند. این یارانه‌ها در ایران نیز نقش مهمی در تأمین رفاه اقتصادی مردم ایفا می‌کنند؛ چه به‌صورت یارانه نقدی و چه در قالب یارانه پنهان برای کالاهای غذایی و انرژی.
در حال حاضر دولت چهاردهم علاوه بر پرداخت یارانه نقدی ماهانه به خانوارها (۴۰۰ هزار تومان برای دهک‌های اول تا سوم، ۳۰۰ هزار تومان برای دهک‌های چهارم تا نهم)، طرحی برای حمایت هدفمندتر از معیشت مردم اجرا کرده است. در این طرح، کارت کالابرگ الکترونیکی برای خرید ۱۱ قلم کالای اساسی شارژ می‌شود: گوشت قرمز منجمد، گوشت مرغ، تخم‌مرغ، شیر، ماست، پنیر، روغن، برنج، حبوبات، ماکارونی و قند و شکر.
در این طرح، خانوارهای دهک اول تا سوم ۵۰۰ هزار تومان و خانوارهای دهک چهارم تا هفتم ۳۵۰ هزار تومان اعتبار ماهانه برای خرید این کالاها دریافت می‌کنند. این اعتبار جدا از یارانه نقدی پرداختی است.
کالابرگ؛ تجربه‌ای قدیمی با رویکردی مدرن
امین دلیری، تحلیلگر اقتصادی، با اشاره به سابقه اجرای کوپن در دهه‌های گذشته، اجرای طرح کالابرگ را اقدامی مهم برای رساندن کالاهای اساسی با قیمت تثبیت‌شده به دست مردم می‌داند. او می‌گوید: «در دوران جنگ نیز همین مدل اجرا شد. کالاهای اساسی با ارز دولتی وارد و از طریق کوپن توزیع می‌شد. هدف اصلی این بود که مردم بدون افزایش قیمت، بتوانند نیازهای غذایی خود را تأمین کنند.»
به گفته دلیری، بعد از حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی در دولت سیزدهم، مجلس تصویب کرد که کالابرگ الکترونیکی با رعایت سه شرط اجرا شود:
۱. قیمت کالاهای مشمول نباید بالاتر از نرخ شهریور ۱۴۰۰ باشد.
۲. دارویار باید برای تأمین دارو با قیمت مصوب اجرا شود.
۳. زیرساخت توزیع الکترونیکی فراهم شود.
با وجود حذف ارز ترجیحی، در آن زمان این شروط اجرایی نشد و قیمت کالاهای اساسی ناگهان چندین برابر شد. همین مسئله باعث شد فشار اقتصادی بر اقشار آسیب‌پذیر افزایش یابد.
دولت چهاردهم و بازگشت جدی به کالابرگ
با آغاز به کار دولت چهاردهم و تاکید مجلس بر ضرورت کنترل تورم، اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی مجدداً در دستور کار قرار گرفت. دولت جدید با درک واقعیت‌های اقتصادی جامعه، تصمیم گرفت علاوه بر یارانه نقدی، کارت خرید کالاهای اساسی را با قیمت‌های کنترل‌شده در اختیار مردم قرار دهد.
دلیری معتقد است که این روش نه‌تنها نیاز به بودجه اضافی ندارد، بلکه از هدررفت منابع و افزایش نقدینگی نیز جلوگیری می‌کند. او توضیح می‌دهد: «یارانه باید از طریق توزیع کالای اساسی با قیمت واقعی و نه از طریق پرداخت پول نقد پرداخت شود. این کار نه‌تنها تورم‌زا نیست، بلکه باعث هدفمندی حمایت‌ها نیز می‌شود.»
شفافیت، نظارت و قیمت‌گذاری؛ سه رکن موفقیت طرح
به گفته دلیری، برای موفقیت کامل طرح کالابرگ، دولت باید سه نکته مهم را رعایت کند:
قیمت کالاهای اساسی با سود محدود برای فروشگاه‌های زنجیره‌ای مشخص شود (۶ تا ۷ درصد سود عمده‌فروشی و ۱۰ تا ۱۲ درصد سود خرده‌فروشی).
نظارت شدید بر بازار و جلوگیری از فروش آزاد کالاهای مشمول یارانه در بازار سیاه صورت گیرد.
قیمت پایه کالاها با نظارت سازمان‌های رسمی مانند سازمان حمایت مصرف‌کنندگان تعیین شود، نه توسط واردکنندگان خصوصی.
دلیری در پایان تأکید می‌کند که اگر این طرح به‌درستی اجرا شود، دولت می‌تواند جلوی افزایش قیمت کالاهای اساسی را بگیرد و از فشار تورمی بر مردم بکاهد. او هشدار می‌دهد که پرداخت نقدی یارانه به دهک‌های میانی تنها به افزایش پایه پولی و رشد تورم دامن می‌زند، در حالی که توزیع درست کالاهای اساسی، معیشت مردم را واقعی‌تر و پایدارتر تضمین می‌کند.
