در حالی که یارانه‌های پنهان بنزین با رقم نجومی ۲ هزار همت، بخش عظیمی از منابع کشور را می‌بلعد، تنها ۲۱ درصد از بودجه عمومی دولت در سال ۱۴۰۴ به یارانه‌های آشکار اختصاص خواهد یافت. نشست «بررسی هدفمندی یارانه‌ها» با حضور کارشناسان برجسته، ابعاد این چالش بزرگ اقتصادی را بررسی کرد و راهکارهایی برای اصلاح نظام یارانه‌ای کشور ارائه داد.
یارانه‌های پنهان؛ غول خاموش اقتصاد ایران
حسن نوروزی، رئیس سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، در این نشست اظهار داشت که یارانه‌های پنهان، مانند یارانه بنزین با ۲ هزار همت و یارانه گاز و برق، بار سنگینی بر دوش اقتصاد کشور تحمیل کرده‌اند. وی افزود: «مردم این حجم یارانه را احساس نمی‌کنند، زیرا به‌صورت غیرمستقیم و ناکارآمد توزیع می‌شود.» نوروزی با اشاره به مصرف روزانه ۱۳۹ میلیون لیتر بنزین با نرخ ۱۵۰۰ تومان، تأکید کرد که اصلاح قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
ناکارآمدی یارانه غیرمستقیم و رانت‌های پنهان
امید حاجتی، رئیس سابق سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، یارانه‌های غیرمستقیم را منشأ ناکارآمدی و فساد دانست. او با مثال یارانه دارو گفت: «از تخصیص ارز ارزان برای واردات دارو تا قاچاق آن به خارج، کل زنجیره مملو از رانت است.» حاجتی پیشنهاد کرد که یارانه به مصرف‌کننده نهایی اختصاص یابد تا با هزینه کمتر، حمایت مؤثرتری از بیماران خاص و نیازمندان صورت گیرد.
ضرورت اصلاح پایگاه اطلاعاتی خانوارها
نوروزی با اشاره به نقص پایگاه‌های اطلاعاتی خانوارها، اظهار داشت: «۹۲ درصد مردم یارانه دریافت می‌کنند، اما نبود داده‌های دقیق مانع دهک‌بندی صحیح است.» وی افزود که همکاری با سازمان ثبت‌احوال برای اصلاح اطلاعات خانوار در ۱۸ استان آغاز شده است. به گفته او، خوداظهاری و روش‌های سنتی آمارگیری ناکارآمد بوده و باید به سمت نظام ثبت‌مبنا حرکت کنیم.
یارانه نقدی؛ عدالت یا اتلاف منابع؟
حاجتی با انتقاد از پرداخت یارانه نقدی به همه اقشار، گفت: «یارانه برای برخی بی‌تأثیر و برای برخی ناکافی است.» او پیشنهاد داد که یارانه‌ها به‌صورت فصلی و بر اساس معیشت خانوارها تنظیم شوند تا شکاف با خط فقر را پر کنند. همچنین، شناسایی افراد متمول و حذف یارانه آن‌ها می‌تواند به کاهش فرار مالیاتی منجر شود.
کالابرگ یا یارانه نقدی؛ کدام کارآمدتر است؟
علی عسگری، معاون سابق سازمان برنامه و بودجه، با انتقاد از نظام کالابرگ اظهار داشت: «حمایت‌های کالایی قدرت انتخاب را از مردم می‌گیرد و ناکارآمدی بیشتری دارد.» او افزود که مسکن، اصلی‌ترین عامل تورم خانوار، در نظام یارانه‌ای نادیده گرفته شده و محدود کردن حمایت به ۱۱ قلم کالا نمی‌تواند تورم را مهار کند.
اصلاح تدریجی یا تغییرات یکباره؟
عسگری با تأکید بر اصلاح تدریجی قیمت حامل‌های انرژی، گفت: «در گذشته افزایش ۱۵ تا ۲۰ درصدی قیمت‌ها در هر سال پذیرفته شده بود، اما حالا این موضوع به یک تابو تبدیل شده است.» او پیشنهاد داد که تصمیم‌گیری درباره قیمت‌گذاری بنزین به شورای اقتصاد بازگردد تا دولت انعطاف بیشتری در مدیریت منابع داشته باشد.
