خوراک، یکی از نیازهای اصلی انسان است. بدیهی است که افراد همواره بخشی حذف‌نشدنی از دستمزد خود را به تامین غذا اختصاص می‌دهند. این بخش حتی در پایین‌ترین سطوح درآمدی هم به طور کامل حذف نمی‌شود و افراد همواره حداقلی از سطح خوراک را حفظ می‌کنند هر چند ممکن است کیفیت آن متغیر باشد. یکی از موضوعات مهم در حوزه اقتصاد سلامت، تأمین حداقل کالری مورد نیاز برای هر فرد است که برای حفظ سلامت عمومی ضروری است. در این زمینه، تعیین سبد غذایی با حداقل کالری مصرفی به عنوان یک پیش‌شرط برای جلوگیری از سوءتغذیه و مشکلات بهداشتی، نقشی اساسی ایفا می‌کند. این موضوع به ویژه برای قشرهای کم‌درآمد و گروه‌های آسیب‌پذیر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور و دانشکده علوم تغذیه و رژیم‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران یک سبد خوراکی طراحی کرده‌اند که در برگیرنده نیازهای غذایی روزانه برای افراد است. این سبد شامل اقلامی است که اگر به اندازه ذکر شده مصرف شوند، نیازهای غذایی افراد تامین می‌شود. در واقع، اگر شخصی به میزانی که توسط این انستیتو اعلام شده، از اقلام موجود در سبد مصرف کند، احتمالا به مشکلاتی که ناشی از سوءتغذیه است، دچار نخواهد شد.
در صورتی که فردی کمتر از این مقدار کالری مصرف کند، بدن به تدریج با کمبود مواد مغذی مواجه شده و به این ترتیب، عملکرد سیستم‌های حیاتی بدن مختل می‌شود. کمبود کالری می‌تواند منجر به کاهش توان جسمانی، ضعف سیستم ایمنی، اختلالات متابولیکی و حتی آسیب‌های جدی به ارگان‌های داخلی شود. از این رو، تأمین حداقل کالری لازم برای هر فرد به عنوان یک نیاز اساسی برای حفظ سلامت عمومی مطرح می‌شود.
برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی، سیاست‌گذاری‌های اقتصادی باید به تأمین سبد غذایی مناسب با حداقل کالری مورد نیاز برای هر فرد توجه داشته باشند. این امر علاوه بر بهبود سطح سلامت، به کاهش هزینه‌های درمانی و افزایش بهره‌وری نیروی کار کمک خواهد کرد. در نهایت، تأمین حداقل کالری مصرفی نه تنها یک ضرورت بهداشتی، بلکه یک الزام اقتصادی برای ارتقاء کیفیت زندگی و کاهش آسیب‌های اجتماعی به شمار می‌رود.
تامین این سبد حداقلی از خوراک، مستلزم آن است که حداقل حقوق افراد کفاف تامین آن را بدهد.
سهم هزینه‌های حداقل سبد خوراکی ایرانیان از حداقل دستمزد
با استفاده از ارقامی که توسط خبرگزاری‌های رسمی برای حداقل دستمزد کارگران در هر سال اعلام شده، حداقل دستمزد سالانه یک کارگر مجرد با یک سال سابقه کار را محاسبه کرده است. همچنین، با استفاده از داده‌های متوسط قیمت کالاهای خوراکی منتخب در مناطق شهری که مرکز آمار آن را اعلام می‌کند، هزینه سبد خوراکی پیشنهادی برای هر فرد در هر سال را محاسبه کرده است.
نتایج این محاسبات نشان می‌دهد که هر ایرانی در آبان ماه امسال (طبق آخرین آمارها) برای تامین این سبد باید ۲ میلیون و ۵۳۳ هزار و ۲۷۱ تومان هزینه کند. مجموع هزینه این سبد از ابتدای امسال تا انتهای آبان ماه، به ۱۸ میلیون و ۷۷۹ هزار تومان رسیده است. این در حالی است که در کل سال ۹۹ هزینه تامین این سبد تنها ۶ میلیون و ۴۱۱ هزار تومان بوده است.
برای این که مشخص شود قدرت خرید این سبد در طول زمان و با توجه به رشد حداقل حقوق چه تغییری کرده، باید هزینه سالانه تامین این سبد برای هر نفر را بر حداقل دستمزد سالانه هر نفر تقسیم کرد.
نتیجه این محاسبه نشان می‌دهد که از سال ۹۹ به بعد، هزینه تامین این سبد همواره بیش از ۲۰ درصد از حداقل دستمزد سالانه را به خود اختصاص داده است. این نسبت در سال ۱۴۰۲ به اوج خود رسیده به طوری که ۲۶.۴ درصد از حداقل دستمزد سالانه یک کارگر مجرد با یک سال سابقه کار، صرف تامین این سبد خوراکی حداقلی می‌شود. آخرین آمارها نشان می‌دهد که این نسبت تنها در هشت ماه نخست امسال به ۲۵.۴ درصد رسیده است.
به عبارت دیگر، تقریبا یک‌چهارم از حداقل دستمزد سالانه کارگران، به تامین سبدی حداقلی از نیازهای غذایی اختصاص یافته که از لحاظ کیفیت نیز کاملا متوسط ارزیابی می‌شود.
