وضعیت زنان در بازار کار ایران طی یک دهه گذشته دستخوش تغییرات قابل توجهی بوده است. داده‌ها نشان می‌دهد که نرخ بیکاری زنان در برخی سال‌ها کاهش یافته، اما این کاهش همیشه با بهبود وضعیت اشتغال همراه نبوده است. در کنار این کاهش، نرخ مشارکت زنان نیز روندی نزولی داشته است، که می‌تواند نشان‌دهنده ناامیدی برخی از زنان از یافتن شغل یا تصمیم آن‌ها برای خارج‌شدن از بازار کار باشد. این پدیده ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند محدودیت‌های ساختاری، چالش‌های فرهنگی یا افزایش مسئولیت‌های خانوادگی باشد.
داده‌ها حاکی از آن است که بهبود ظاهری در نرخ بیکاری لزوماً به معنای ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر برای زنان نیست، بلکه ممکن است بخشی از این بهبود ناشی از کاهش تعداد زنان جویای کار باشد. این موضوع نشان‌دهنده آن است که بازار کار ایران هنوز نتوانسته است به طور کامل زمینه‌های لازم برای مشارکت گسترده‌تر زنان را فراهم کند. در نتیجه، کاهش نرخ بیکاری زنان باید با احتیاط تفسیر شود، چرا که ممکن است بخشی از آن بازتاب‌دهنده خروج زنان از جمعیت فعال باشد، نه ایجاد شغل‌های جدید. البته، این تحلیل همچنان یکی از برداشت‌های پیش‌رو است و ممکن است دسترسی به اطلاعات بیشتر نتایج دیگری به دست دهد.
کاهش مشارکت زنان در بازار کار ایران در پاییز ۱۴۰۳
نرخ بیکاری درصدی از جمعیت فعال (افرادی که یا شاغل هستند یا به دنبال کار می‌گردند) را نشان می‌دهد که در حال حاضر بیکار هستند و به دنبال یافتن شغل می‌گردند. این نرخ به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی، وضعیت بازار کار را ارزیابی می‌کند. از سوی دیگر، نرخ مشارکت اقتصادی درصدی از جمعیت در سن کار را اندازه‌گیری می‌کند که یا شاغل هستند یا فعالانه به دنبال کار می‌گردند. این نرخ نشان می‌دهد که چه بخشی از جمعیت حاضر به مشارکت در بازار کار است. کاهش نرخ مشارکت می‌تواند نشان‌دهنده ناامیدی افراد از یافتن شغل یا ترجیح آن‌ها برای خارج‌شدن از بازار کار باشد.
داده‌های موجود از سال ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که نرخ بیکاری زنان در ایران در بازه‌ای بین ۱۳.۷ تا ۲۱.۹ درصد در نوسان بوده است. بالاترین نرخ بیکاری زنان در تابستان ۱۳۹۵ با ۲۱.۹ درصد ثبت شده است، در حالی که پایین‌ترین نرخ در بهار ۱۳۹۹ با ۱۳.۷ درصد مشاهده می‌شود. این نوسانات نشان‌دهنده تأثیر عوامل مختلف اقتصادی و اجتماعی بر وضعیت اشتغال زنان است. از سوی دیگر، نرخ مشارکت زنان در این بازه زمانی بین ۱۰.۳ تا ۱۸.۳ درصد متغیر بوده است. بالاترین نرخ مشارکت در بهار ۱۳۹۷ با ۱۸.۳ درصد و پایین‌ترین نرخ در زمستان ۱۳۹۲ با ۱۰.۳ درصد ثبت شده است.
نکته قابل توجه این است که در برخی سال‌ها، کاهش نرخ بیکاری با کاهش نرخ مشارکت همراه بوده است. برای مثال، در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰، نرخ بیکاری زنان کاهش یافت، اما نرخ مشارکت نیز کاهش پیدا کرد. این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که برخی از زنان از جستجوی کار منصرف شده‌اند و دیگر خود را جزو جمعیت فعال به حساب نمی‌آورند. این پدیده می‌تواند ناشی از ناامیدی از یافتن شغل، افزایش مسئولیت‌های خانوادگی، یا حتی تغییرات فرهنگی باشد.
همچنین، داده‌ها نشان می‌دهد که نسبت اشتغال زنان (درصد زنان شاغل از کل جمعیت زنان در سن کار) در بازه‌ای بین ۱۰.۹ تا ۱۴.۸ درصد در نوسان بوده است. این نسبت در سال‌های اخیر روندی نسبتاً ثابت داشته است. آخرین آمار موجود مربوط به پاییز ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که نرخ بیکاری زنان به ۱۴.۵ درصد رسیده است، که نسبت به تابستان همان سال (۱۴.۶ درصد) کاهش جزئی داشته است. با این حال، نرخ مشارکت زنان در پاییز ۱۴۰۳ به ۱۳.۷ درصد کاهش یافته است، که نشان‌دهنده این است که تعداد کمتری از زنان در سن کار، یا شاغل هستند یا به دنبال کار می‌گردند. این کاهش نرخ مشارکت می‌تواند حاکی از ناامیدی برخی زنان از یافتن شغل یا ترجیح آن‌ها برای خارج‌شدن از بازار کار باشد.
