خبرگزاری مهر – گروه هنر-علی حیدری؛ ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با سپری کردن بیش از ۴ دهه پا به قرنی تازه گذاشت؛ در این عمر سپری شده ۴۷ ساله، آثار مختلفی با موضوعاتی متنوع از دفاع مقدسی، دینی، کمدی، اجتماعی و … تولید و در سالن‌های تئاتر به صحنه رفتند. برخی از این آثار بسیار جریان ساز بودند و برخی آثار خاطره‌انگیز و پر مخاطب.
شاید خالی از لطف نباشد مروری داشته باشیم بر آثاری که طی دهه‌های ۶۰، ۷۰، ۸۰ و ۹۰ تولید و اجرا شدند، روندی که این آثار برای تمرین و تولید طی کردند، گروهی که در تولید و اجرای اثر حضور داشتند و دیدن تصاویر این اجراها اعم از عکس یا فیلم.
از این رو در گروه هنر تصمیم بر این شد که از آغاز سال ۱۴۰۰ با جمع‌آوری اطلاعات مختلف اجراهای ۴ دهه گذشته، مروری‌بر تولیدات تئاتر ایران در این بازه زمانی داشته باشیم. از این رو در هفتاد و ششمین گام از مرور «چهار دهه خاطرات صحنه» به سراغ نمایش «ح دو چشم» از سیروس همتی که در سال ۱۳۸۹ در تالار سایه مجموعه تئاترشهر روی صحنه رفت، رفتیم.
از تدریس ریاضی تا کارگردانی تئاتر
سیروس همتی بازیگر، کارگردان، نمایشنامه‌نویس، نویسنده، گوینده و طراح صحنه ایرانی است. وی فعالیت هنری خود را از اوایل دهه ۱۳۷۰ آغاز کرده و در طول این سال‌ها در حوزه‌های مختلفی از جمله سینما، تلویزیون و تئاتر فعالیت داشته است.
تحصیلات همتی در رشته ریاضی از دانشگاه تربیت معلم بوده و علاوه بر فعالیت‌های هنری، به عنوان معلم ریاضی نیز مشغول به کار است. وی در کنار تدریس، به طراحی صحنه، نویسندگی، کارگردانی و بازیگری می‌پردازد و آثار متعددی را در این زمینه‌ها خلق کرده است.
از جمله فعالیت‌های وی در حوزه تصویر می‌توان به بازی در فیلم سینمایی «مارمولک» به کارگردانی کمال تبریزی، سریال «خداحافظ بچه» و «نیسان آبی» به کارگردانی منوچهر هادی، «خاک سرخ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا، «آشپزباشی» به کارگردانی محمدرضا هنرمند و … اشاره کرد. ولی این روزها سریال «یزدان» به کارگردانی منوچهر هادی را روی آنتن دارد.
در حوزه تئاتر، همتی نمایشنامه‌هایی مانند «ح دو چشم»، «مرز» و «مجلس برادرکشی» را نوشته و کارگردانی کرده است. این نمایشنامه‌ها در مجموعه‌ای با عنوان «کتاب مجلس برادرکشی» توسط نشر افراز منتشر شده‌اند.
اتابک نادری، علی یعقوب‌زاده، نادیا فرجی، روح‌الله کمانی، سپیده پهلوان‌زاده، سیروس همتی، مهدی نوری، محمود عمو، محسن بال‌سینی، بهار همتی، نگار همتی و کوروش زارعی گروه بازیگران این اثر نمایشی بودند.
نمایش، داستان خطاطی را بازگو می‌کند که کلمه حقیقت را با «ه» دو چشم می‌نویسد و همین امر موجب بروز مشکلاتی برای او می‌شود اما در نهایت همین امر مراتب سیر و سلوک او را فراهم می‌کند.
به بهانه مرور این اثر نمایشی به سراغ سیروس همتی نویسنده و کارگردان نمایش رفتیم و او درباره شکل گیری این اثر و پیامی که قصد انتقالش را داشته است، صحبت کرد و از تغییر شرایط تئاتر شهر نسبت به گذشته‌های نه چندان دور گفت.
همتی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره داستان این اثر نمایشی بیان کرد: یاشار، جوانی خطاط است که واژه حقیقت را همواره با ه دو چشم می‌نویسد. این نگاه خاص به حقیقت، باعث بروز مشکلاتی در زندگی شخصی و حرفه‌ای‌اش می‌شود. وی در جریان نمایش، در اپیزودهای مختلف با ابعاد گوناگون حقیقت و واقعیت مواجه می‌شود. این مواجهه‌ها، وی را قدم‌به‌قدم به سوی بازشناسی عمیق در مفهوم و فلسفه زندگی سوق می‌دهد.
نقطه آغاز «ح دو چشم» جشنواره حقیقت بود
وی درباره روند شکل‌گیری این اثر نمایشی و زمینه‌های فکری آن گفت: مراحل شکل‌گیری این پروژه به دوره میانی فعالیت‌های گروه تئاتر «مانی» مربوط است. در آن زمان جشنواره‌ای با عنوان جشنواره حقیقت توسط اداره کل هنرهای نمایشی برگزار می‌شد و علی موذنی دبیر این رویداد بود. من طرحی را با عنوان «ح دو چشم» به این جشنواره ارائه دادم و مورد پذیرش قرار گرفت.
فحوای کلام مهم است و نه نگارش آن!
وی افزود: ایده اصلی این نمایش این بود که فحوای سخن انسان اهمیت بیشتری دارد تا نحوه نگارش کلماتش. به عنوان نمونه پدربزرگ من شاهنامه را حفظ بوده، هرچند سواد نوشتاری نداشته است. وی سواد گفتاری، تحلیلی و تجزیه‌گرانه داشته است. در «ح دو چشم» می‌خواستم بگویم که مهم این است که انسان چه می‌گوید، نه این‌که چگونه کلمات را می‌نویسد.
همتی با اشاره به شکل نگارش خاص عنوان نمایش، تصریح کرد: حتی در پوستر نمایش هم این بحث بود که چرا نوشتیم «ح دو چشم». بعضی‌ها گفتند این غلط است و باید از «ه دو چشم» استفاده می‌کردیم اما ما گفتیم نه، اتفاقاً نکته ما همین‌جا است؛ ممکن است کسی «ح دو چشم» بنویسد اما منظور و پیامش همان چیزی باشد که ما می‌خواهیم منتقل کنیم.
از تلاش صادقانه گروه تا رسیدن به اجرای یک اثر نمایشی
کارگردان نمایش «ح دو چشم» درباره تأثیر همراهی گروه در شکل‌گیری اثری نمایشی، توضیح داد: بی‌تردید شرایط شکل‌گیری یک اثر نمایشی، به متن، تمرین و در نهایت اجرا وابسته است. آن‌چه در اجرا به چشم می‌آید، تلاش صادقانه‌ای است که گروه در طول فرآیند تمرین و ارتباط با تماشاگر انجام داده است. خدا را شاکرم که این نمایشنامه در مجموعه «کتاب مجلس برادرکشی» از سوی نشر «افراز» منتشر شده است و اکنون به چاپ سوم رسیده است.
دلیل موفقیت «مجلس برادرکشی» محک خوردن آن در تمرین‌ها بود!
همتی در مورد کتاب «مجلس برادرکشی» توضیح داد: این مجموعه شامل سه نمایشنامه است؛ یکی «ح دو چشم»، یکی «مرز» و سومی هم «مجلس برادرکشی» که نام کتاب هم از آن گرفته شده است. خوشحالم که توانستم این سه نمایشنامه را به چاپ برسانم. یکی از دلایل موفقیت این کتاب و رسیدن آن به چاپ سوم، این است که نمایشنامه پس از محک خوردن در تمرین و اجرا نوشته شد. همان‌طور که پیش‌تر گفتم، این نمایشنامه حاصل تجربه و زیست در صحنه است، نه صرفاً نوشته‌ای پشت میز.
درباب کم اهمیتی ظاهر کلمات
وی با تأکید بر پیام اصلی نمایش، عنوان کرد: می‌خواستم بفهمانم که ظاهر کلمات، ظاهر آدم‌ها و ظاهر صحبت‌هایشان مهم نیست. مهم آن چیزی است که از درون آدم‌ها بیرون می‌آید؛ همان فحوای سخن. اگر کسی «ه» دو چشم را «ح» حسینی بنویسد، اشکالی ندارد، مسئله بر سر نیت و معنای واقعی کلام است.
تئاتر شهر آن مدینه فاضله سابق نیست!
همتی در پایان درباره فضای کلی تئاتر در سال‌های گذشته و وضعیت فعلی آن اظهار کرد: متأسفانه امروز در ذهن آدم این عبارات تداعی می‌شود؛ «آخ، یادش بخیر»، «چه روزهایی بود» و … به نظر من مجموعه تئاترشهر در آن دوره بسیار غنی بود؛ تئاتر تعریف امروز را نداشت و اجرای نمایش در تئاترشهر نوعی مدینه فاضله و یک آمال و آرزو بود. اما امروز دیگر چنین نیست. به زعم من، در سال‌های اخیر، اجرا در تئاترشهر دیگر آن شکل هفت‌خان رستم سابق را ندارد. اگرچه هنوز جایگاه دارد اما به جرات می‌گویم آن شدت و شکوه گذشته را از دست داده است.
دیگر عوامل این نمایش متشکل از دراماتورژ: محمدرضا الوند، طراحان صحنه: شهرام کرمی، لیلا نوری، آهنگسازان: احسان تارخ، سیروس همتی، نوازندگان: محمد اسداللهی، نونا اردلانی، طراح لباس: وحیده لاری، طراح پوستر و بروشور: مازیار قنبری، مدیر امور بین‌الملل: علی صادقی‌خواه، دستیاران کارگردان: مهدی نوری، محسن بالیسینی، عکاس: بهرنگ دزفولی‌زاده بودند.
