خبرگزاری مهر -گروه هنر؛ برگزاری کنسرت رایگان همایون شجریان یکی از مهم‌ترین اتفاقات و رویدادهای این روزهای کشورمان بود که به واسطه یکی از ایده‌ها و آرزوهای این خواننده خوش نام موسیقی که از چندین سال قبل توسط وی مطرح شده بود، می‌رفت تا روز جمعه چهاردهم شهریور در برج آزادی تهران محقق شود. خبری که روز دهم شهریور با برگزاری یک نشست خبری در بانک صادرات ایران جایی که این خواننده مدتی است فعالیت‌هایش را با این مجموعه به منصه تولید و اجرا می‌رساند، به طور رسمی اعلام و منجر به این شد که موجی از واکنش‌های مثبت و منفی را در پی داشته باشد.
واکنش‌هایی که برخی از آنها به واسطه حب و بغض‌های همیشگی برخی از خارج نشینان که همواره در تلاش هستند تا به محض دریافت فرصت‌های رسانه‌ای، برای پاره کردن طناب مستحکم وحدت و وفاق ملی ایرانیان از هیچ تلاشی فروگذار نکنند، موجب شد تا این مخالف خوانی‌ها پررنگ‌تر از همیشه شود.
انتقاد نسبت به برگزاری این کنسرت در داخل کشور هم توسط برخی از افراد دامن زده شد و شرایط بسیار پرفشاری را برای یکی از بهترین خوانندگان ایران فراهم کرد. اتفاقاتی که اگرچه موجب نشد تا همایون شجریان خود را از گردونه تصمیم مهمی که گرفته بود خارج کند، اما طبیعتاً موجب انعکاس مطالبی شد که در شأن جایگاه و شخصیت حرفه‌ای وی نبود.
البته که در این میان بسیاری از اقشار جامعه که طی این چند ماه پس از دفاع ۱۲ روزه ایران در برابر رژیم صهیونیستی، طعم خوش وفاق و هم دلی را به معنای واقعی کلمه حس کرده بودند نسبت به مخالف‌خوان های همیشگی واکنش نشان دادند که باعث شد نه تنها این تصمیم، همایون را تحت تأثیر افکار منفی قرار ندهد، بلکه موجب شد که وی در برگزاری کنسرتی که رویایش را در سر داشت، اصرار بورزد.
مسیری که علیرضا قربانی یکی دیگر از خوانندگان پرطرفدار کشورمان در فروردین ماه سال ۱۴۰۰ آن را در همین برج آزادی تهران با مجموعه کنسرت‌های «با من بخوان» تجربه کرد و اتفاقاً نه تنها مشکلی پیش نیامد، بلکه در دورانی که مردم شهرهای مختلف کشور درگیر دوران کرونایی و پساکرونایی بودند توانست به سهم خود حال آدم‌های آن روزگار را بهبود ببخشد.
موقعیتی که طبیعتاً با این دوران قابل مقایسه نیست، اما به هر حال تبدیل به تجربه ارزشمندی شد که می‌توانست در صورت استمرار و برنامه ریزی منظم تر، به شکلی کارآمدتر ادامه یابد و فضایی را فراهم کند که اینگونه بعد از اعلام کنسرت رایگان همایون شجریان – که همه می‌دانند برایش چه هزینه‌های سنگینی در پی داشته است – شاهد تولد التهابات مختلف، آن هم در دورانی که نیاز به هم دلی و وفاق داریم، نباشیم.
اما این تازه آغاز یک قصه پرغصه بود و اگر شاهد وحدت رویه، برنامه ریزی و تعامل بهتر دستگاه‌های مختلف اجرایی کشور به ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با شهرداری تهران و دیگر دستگاه‌های کشور بودیم، می‌توانستیم ساعت ۲۲ روز جمعه چهاردهم شهریور ۱۴۰۴ شاهد یکی از باشکوه‌ترین و مهم‌ترین رویدادهای موسیقی کشور در راستای افزایش نشاط اجتماعی و تاب آوری جامعه در برابر بحران‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و البته دوران پس از دفاع ۱۲ روزه باشیم.
حواشی و ناهماهنگی‌ها باعث شد همایون شجریان تنها ۲ روز پس از برگزاری نشست رسانه‌ای اش در روز دهم شهریور و چند ساعت بعد از انتشار پستی با محتوای «حفظ انسجام و پرهیز از قضاوت‌های نابه‌جا»، از لغو این کنسرت مهم خبر دهد.
به نظر می‌رسد باید برای واکاوی دلایل لغو این کنسرت و اینکه چه مجموعه یا مجموعه‌هایی موجب بروز چنین اتفاق ناگواری شدند تا کنسرت بسیار مهم همایون شجریان با چنین وضعیتی روبه‌رو شود، رجعتی به برخی اقدامات و رویدادهای مرتبط با آن داشته باشیم. البته با این ملاحظه که تجربه موفق برگزاری کنسرت‌های خیابانی در روزهای منتهی به جنگ ۱۲ روزه و پس از آن در تهران مقدمه بسیار خوب و مناسبی برای برگزاری کنسرت یا کنسرت‌های بزرگ‌تری بود که ای کاش با همایون شجریان و آغاز هفته وحدت ادامه می‌یافت تا شهروندان تهرانی از آنچه در این روزگار می‌گذرانند ولو با شنیدن ۲ ساعت موسیقی فراغت پیدا کنند.
قصه برگزاری کنسرت رایگان همایون شجریان در برج آزادی تهران از اینجا شروع می‌شود که روز نهم شهریور (پنج روز قبل از برگزاری کنسرت) معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در مکاتبه دیر هنگامی که با معاونت عمران، توسعه امور شهری و روستایی وزارت کشور داشت از تصمیم و برنامه ریزی های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ادامه برگزاری فصل جدید اجرای برنامه‌های هنری در معابر، میادین و خیابان‌ها با هدف التیام بخشی، افزایش وفاق ملی و هم دلی، اهمیت نشاط اجتماعی و حفظ انسجام ملی که مورد توجه مقام معظم رهبری و دیگر مسئولان و مجموعه‌های عالی رتبه کشور پس از ایام جنگ ۱۲ روزه بود خبر داده و به اجرای برنامه‌های زنده موسیقایی اشاره می‌کند.
نامه‌ای که تصویر آن رسانه‌ای شده و در ابتدای فهرست هنرمندان پیشنهادی برای برگزاری کنسرت، نام همایون شجریان برای اجرای برنامه در روز چهاردهم شهریور به میزبانی برج آزادی دیده می‌شود. در این نامه از معاونت عمران، توسعه امور شهری و روستایی وزارت کشور درخواست شده تا نسبت به «هماهنگی» و انجام «مکاتبات لازم» با سازمان‌ها و ادارات استانداری، شهرداری، فراجا، اورژانس، آتش نشانی، پلیس راهور و دیگر دستگاه‌های مرتبط جهت همکاری کامل برای اجرای برنامه‌ها و تأمین اقلام مورد نیاز از قبیل نیروی انسانی، تجهیزات نور، صدا، پایه جهت انتقال کابل‌های برق، روشنایی محیطی، نرده‌های حائل، سرویس بهداشتی سیار و اقدامات مشابه ابلاغ‌های لازم انجام شود.
فارغ از زمان ارسال این نامه باید از سوی معاونت امور هنری و همچنین معاونت عمران، توسعه امور شهری و روستایی وزارت کشور مشخص شود که چه پاسخ و واکنشی را برای ادامه ماجرا در پی داشته اند؛ چرا که همین موضوع می‌تواند به بخشی از ابهاماتی که پس از ماجرای لغو کنسرت همایون شجریان مطرح شده، پاسخ دهد.
اینکه آیا این نامه نباید توسط معاونت امور هنری چند روز زودتر به وزارت کشور ارسال می‌شد؟ آیا معاونت عمران، توسعه امور شهری و روستایی وزارت کشور بعد از نامه روز نهم شهریور معاونت امور هنری، نامه دیگری را به شهرداری تهران ارسال کرده است؟ آیا نظر به اهمیت این موضوع معاونت امور هنری در همین چند روز پیگیری‌های لازم را برای دریافت پاسخ از سوی وزارت کشور برای اجرای مواردی که در نامه اشاره شده، داشته است؟ آیا بر اساس آنچه قوانین و مقررات مکاتبات اداری می‌نامیم، لازم بود نامه دیگری هم از سوی معاونت امور هنری وزارت ارشاد مستقیماً به شهرداری تهران ارسال می‌شد یا نه این معاونت عمران وزارت کشور بوده که می‌بایست پیگیر همایون شجریان: تمام دستگاه‌هایی که برای امنیت یا بهتر برگزار شدن کنسرت، باید هماهنگ شوند، چراغ سبز را نشان داده‌اند و امیدوارم در عمل نتیجه همین باشد که دوست داشتیم باشد. امیدوارم این کنسرت، آغاز جریانی باشد که با هنرمندان دیگر و من ادامه پیدا کند چنین اموری باشد؟
دقیقاً یک روز بعد از ارسال این نامه است که همایون شجریان عصر روز دوشنبه دهم شهریور با برگزاری یک نشست خبری از برگزاری کنسرت رایگان خود خبر می‌دهد و اعلام می‌کند که این کنسرت جمعه ۱۴ شهریور ساعت ۲۲ در میدان آزادی برگزار خواهد شد و قطعاتی که در این کنسرت اجرا خواهد کرد عمدتاً از قطعات کنسرت اخیرش خواهد بود و کنسرت با قطعه «دیار عاشقی‌هایم» شروع و با «مرغ سحر» تمام می‌شود.
شجریان در مورد اینکه آیا این کنسرت ادامه‌دار خواهد بود، عنوان کرد: این کنسرت فعلاً یک شب خواهد بود، اما می‌دانم که قرار است توسط دیگر هنرمندان ادامه پیدا کند. اینکه چه سازوکاری باید داشته باشیم، از همه مهمتر است، اما قرار است کنسرت من بدون هیچ منع و چارچوبی اجرا شود. البته قرار نبود کنسرت را در فضایی خاص بگذاریم، اما چون ممکن است شلوغی و ازدحام ایجاد شود، قرار گذاشتیم جایی باشد که ازدحام مشکلی به وجود نیاورد. تصور دقیقی از میزان جمعیتی که حضور پیدا می‌کنند، نداریم اما امیدواریم تمهیدات خوبی باشد که خاطره خوبی را رقم بزند.
این خواننده اتفاقاً در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران درباره اینکه چرا کنسرتش در استادیوم آزادی برگزار نشد، توضیح داد: مقدماتش میسر نشد، اما فکر می‌کنم کنسرتم در میدان آزادی، قدم آغازین است. در این اجرا هیچ چارچوبی نداریم، مگر اینکه ازدحام قابل پیش‌بینی نباشد. تمام دستگاه‌هایی که برای امنیت یا بهتر برگزار شدن کنسرت، باید هماهنگ شوند، چراغ سبز را نشان داده‌اند و امیدوارم در عمل نتیجه همین باشد که دوست داشتیم باشد. امیدوارم این کنسرت، آغاز جریانی باشد که با هنرمندان دیگر و من ادامه پیدا کند.
خبری شدن برگزاری کنسرت رایگان همایون شجریان تبدیل به یک بمب خبری شد و تنها چند دقیقه بعد از خبر رسمی برگزاری این اجرای زنده، گروه‌ها، افراد و مجموعه‌های مختلف با انبوهی از نوشته‌ها، توییت ها و پست‌های متعدد نسبت به برگزاری این کنسرت واکنش‌های منفی و مثبت زیادی نشان دادند که موجب شد همایون شجریان روز سه شنبه یازدهم شهریور با انتشار یک ویدئو در صفحه شخصی اش که او را خندان سوار بر موتورسیکلت شخصی اش دور میدان آزادی نشان می‌داد، بنویسد: «این اجرا خواسته‌ای بود که سال‌ها در دل داشتم و بارها بر زبان آورده بودم. امروز که امکان تحقق آن فراهم شده، بر خود وظیفه می‌دانم به عهد و آرزوی دیرینه‌ام پایبند بمانم و این برنامه را برای مردم و شهرم برگزار کنم. پس از انتشار این خبر، سیل محبت و همراهی شما مرا سرشار از شکر و سپاس کرد. در عین حال می‌دانم برخی نیز از این اتفاق خرسند نبودند.
زندگی هر روز در جریان است؛ چه با شادی و چه با غم. با همه تلخی‌ها و شیرینی‌هایش. کنسرت‌ها و تئاترها در سالن‌های شهر و چه بسا در خیابان برپا می‌شوند، کسبه به کار مشغولند، معلمان و دانش آموزان به کلاس می‌روند، تولیدکنندگان و کارگران در حال فعالیتند، دید و بازدیدها و سفرها ادامه دارد. همه اینها در دل مشکلاتی رخ می‌دهد که بر کسی پوشیده نیست: فشارهای اقتصادی، نگرانی‌های اجتماعی و بیم‌های بزرگ‌تر از آینده‌ای نامعلوم. هیچ‌کس نمی‌تواند انکار کند که ما در شرایطی دشوار زندگی می‌کنیم.
اما درست در همین بستر سختی‌ها و دل دشواری هاست که امید و زندگی معنا می‌یابد و موسیقی می‌تواند لحظه‌ای آرامش، همدلی و امید بیافریند. واقعیت این است که امروز «زندگی عادی ما، همان زندگی غیرعادی ماست». شاید حتی یک روز روشن و بی‌دغدغه، برای ما اتفاقی غیرعادی محسوب شود. من بر این باورم که موسیقی، لحظه‌ای برای آرامش و پیوند دل‌هاست، نه ابزاری برای عادی‌نمایی یا انکار رنج‌ها.
پس لطفاً این برنامه را با تحلیل‌ها و قضاوت‌ها گره نزنیم. این اجرا نه تلاشی برای پوشاندن مشکلات، بلکه تلاشی برای بخشیدن لحظه‌ای حال خوش به مردمی است که سزاوار شادی‌اند. باور دارم که این خواسته کوچک، حقی طبیعی برای همه ماست. ما زاده و پرورده نسلی هستیم که گفتند غم‌های بزرگ را به کارهای بزرگ تبدیل باید کرد».
حالا حضور همایون شجریان در کنسرت میدان آزادی خیلی پراهمیت‌تر از چند روز گذشته شده و این اتفاق را به صدر رویدادهای خبری این روزهای کشور آورده است. مسیری که نشان از تعهد راستین او به مردم و جایگاهش به عنوان خواننده‌ای دارد که واقعاً پای کار است و به دور از معادلات سیاسی این گروه و آن گروه یا این جناح و آن جناح تلاش دارد تا با تمام ظرفیت‌های هنری اش هنرمندی برای ایجاد نشاط اجتماعی، هم دلی و امید برای ایرانیان باشد.
موقعیتی که به قول پیروز ارجمند آهنگساز و کارشناس موسیقی می‌رفت تا آغازگر یک جریان و روندی مثبت برای انتقال آرامش به جامعه باشد، اما به یکباره تغییر مسیر داد و در حالی که بسیاری از شهروندان خود را برای حضور در این کنسرت آماده می‌کردند، با شوک جدیدی مواجه شدند. «کنسرت رایگان همایون شجریان لغو شد».
همایون شجریان ظهر روز دوازدهم شهریور در پستی جدید که غروب برج آزادی را نشان می‌داد، با قطعه شعری پر معنا با این مضمون که «ما ز یاران چشم یاری داشتیم» نوشت: «عزیزان، اون چیزی که حدس می‌زدم آخر سر همون شد. تا الان و در دو روز گذشته وسایل ما اجازه ورود نگرفته و به نظر میاد که توان مدیریت برای حضور جمعیت میلیونی این اجرا وجود ندارد. جلسات و بررسی‌هایی که این چند روزه انجام شده کاری است که می‌بایست قبل از موافقت با درخواست ما در دو ماه گذشته انجام می‌شد. به هر حال این اجرا انجام نخواهد گرفت. از همه عزیزانی که برای این آرزوی محال من زحمت بسیار کشیدند، سپاسگزارم».
همین نوشته کافی بود تا بمب خبری دیگری فضای رسانه‌ای و مجازی را منفجر کند و موجب تولد واکنش‌های مثبت و منفی دیگری از سوی کاربران، کارشناسان و مخاطبان جامعه هدف این کنسرت شود. موقعیتی که به دلیل برخی از اظهارات ضد و نقیض درباره مقصران اصلی لغو کنسرت، کار را به حیاط هیئت دولت کشاند و موجب شد علیرضا زاکانی شهردار تهران، نسبت به این اتفاق واکنش نشان دهد.
شهردار تهران در این باره گفت: موضوع کنسرت رایگان آقای شجریان در جلسه هیئت دولت مورد بررسی قرار گرفت و اعضا آرا خود را اعلام کردند. نهایتاً تصمیم بر این شد که کنسرت در ورزشگاه آزادی برگزار شود. بر اساس آنچه در هیئت دولت به تصویب رسید، مقرر شد کنسرت همایون شجریان در همان زمانی که پیش از این اعلام شده بود، در ورزشگاه آزادی برگزار شود. البته اعضای هیئت دولت از برگزاری کنسرت و اجرای این هنرمند شهردار تهران: بر اساس آنچه در هیئت دولت به تصویب رسید، مقرر شد کنسرت همایون شجریان در همان زمانی که پیش از این اعلام شده بود، در ورزشگاه آزادی برگزار شود. استقبال کردند، اما تصمیم بر این شد که در فضای ورزشگاه برگزار شود.
وی در پاسخ به این پرسش که شهرداری دخالتی در لغو این کنسرت در میدان آزادی داشته است یا خیر، تاکید کرد: خیر؛ چنین چیزی وجود ندارد.
شهردار تهران درباره واکنش همایون شجریان به این موضوع و اعلام لغو کنسرت از سوی این هنرمند عنوان کرد: بنده آخرین تصمیمی را که هیئت دولت در این زمینه گرفت، اعلام کردم و از اینکه پس از آن اتفاقی افتاده یا خیر، اطلاعی ندارم.
زاکانی درباره ادعای ابلاغ وظایف شهرداری توسط شورای تأمین از ابتدای هفته و درخواست شهرداری از مجریان کنسرت برای گنجاندن لوگوی شهرداری گفت: هر ۲ این فرمایشات خلاف است. موضوع کنسرت را ۲ روز قبل اعلام کردند و دیروز مجموعه شورای تأمین نه، کمیته زیرمجموعه معاونت امنیتی تشکیل جلسه داده بود و آنجا همه دستگاه‌ها به خاطر اضطرار زمانی که وجود داشت، بدون استثنا مخالفت کرده و گفته بودند اصلاً امکان برگزاری‌اش وجود ندارد.
آنجا نکاتی را نوشته بودند که به هر حال هر دستگاهی چه اقداماتی را باید انجام دهد که همه دستگاه‌ها اظهار کرده بودند که اصلاً نمی‌توانند این کارها را انجام دهند، یکی از آن مجموعه‌ها شهرداری بود که گفتند برای انجام کار نیاز به زمان دارد.
البته که درباره برگزاری کنسرت در ورزشگاه آزادی که شهردار تهران در بخشی از این مصاحبه به آن اشاره داشت هم اما و اگرهای زیادی مطرح است، چرا که هنوز مشخص نیست آیا اصلاً همایون شجریان موافق برگزاری این کنسرت در ورزشگاه آزادی هست یا نه؟ آیا حالا که نام ورزشگاه آزادی به میان آمده، مشخص شده آنچه در صورت توافق انجام می‌شود مشمول استادیوم ۱۰۰ هزار نفری است یا استادیوم سرپوشیده ۱۲ هزار نفری که همه می‌دانند و این پایانی تلخ برای یکی از بهترین خبرهای این چند روز موسیقی کشورمان بود که با یک تراژدی محض به پایان رسید و باعث شد که ماجرای برگزاری کنسرت رایگان همایون شجریان به واسطه برخی کم توجهی‌ها و کم کاری‌ها از سوی مراجع مربوطه برای پیگیری و اجرای این کنسرت، فعلاً به خاطره‌ها بپیوندد با چه معایب و نقصان‌های متعددی به لحاظ عمرانی و فنی مواجه است؟ آیا اساساً وزارت ورزش می‌تواند در این ایام که استادیوم آزادی هنوز برای بهره برداری آماده نشده آنجا را در اختیار برگزاری کنسرت آن هم با این حجم از مخاطب قرار دهد؟ اینها و بسیاری از پرسش‌های دیگر مواردی هستند که پس از ماجرای لغو کنسرت رایگان همایون شجریان مطرح شده است.
و این پایانی تلخ برای یکی از بهترین خبرهای موسیقی کشورمان بود که با یک تراژدی محض به پایان رسید و باعث شد که ماجرای برگزاری کنسرت رایگان همایون شجریان به واسطه برخی کم توجهی‌ها و کم کاری‌ها از سوی مراجع مربوطه برای پیگیری و اجرای این کنسرت، فعلاً به خاطره‌ها بپیوندد.
ای کاش از همان روزی که موضوع برگزاری برنامه‌های مختلف فرهنگی هنری برای ایجاد نشاط اجتماعی در عالی‌ترین مراجع تصمیم گیرنده مورد موافقت قرار گرفت، نهادهایی چون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای برگزاری آن با وزارت کشور پیگیری و مکاتبه می‌کردند تا مانعی برای برگزار نشدن این کنسرت وجود نداشته باشد. این اتفاقات سبب شد همایون شجریان فعلاً عطای برگزاری کنسرت رایگان در کشورش را به لقایش ببخشد و این بار در روندی غم انگیز میزبان مخاطبانش در کنسرتی تقریباً رایگان باشد که میزبانی آن در دوبی انجام می‌شود.
تا لحظه مخابره این گزارش و علیرغم وعده‌های داده شده از سوی برخی از مسئولان، برگزاری این کنسرت به خاطره‌ها پیوسته تا جامعه ایرانی و البته مجموعه مدیریتی کشور به ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر نهادهایی که با این برنامه در ارتباط بودند، یک فرصت بسیار مغتنم برای افزایش نسبی تاب آوری ناشی از مشکلات، نشاط اجتماعی، آرامش و ایجاد هم دلی را به طور کامل از دست بدهند. اتفاقی که مجموعه‌های مرتبط با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از جمله معاونت امور هنری یا دفتر موسیقی باز هم تا لحظه مخابره این گزارش واکنشی برای آن نداشته اند.
به هر حال مسلم است که از زمان تصویب برگزاری برنامه‌های فرهنگی هنری برای تقویت روحیه همدلی و نشاط اجتماعی مدتی می‌گذرد و اگر پیگیری زودتری از سوی معاونت هنری وزارت ارشاد با نهادهای مرتبط با این برنامه‌ها انجام می‌شد، می‌توانستیم در روزهای پیش رو شاهد اتفاقات خوبی در عرصه برگزاری کنسرت‌های خیابانی باشیم.
موضوعی که اگرچه فعلاً به سرنوشت تلخی دچار شده، اما تجربه برگزاری کنسرت‌های زمان جنگ ۱۲ روزه نشان می‌دهد در صورت یک وحدت رویه، هماهنگی مناسب و تعامل دقیق‌تر بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان نهاد طراح این پروژه و شهرداری تهران به عنوان اصلی ترین بازوی اجرایی چنین برنامه‌هایی می‌توانیم شاهد اتفاقات بهتری در این زمینه باشیم.
