خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: در سیستان و بلوچستان، سرزمینی که بادهای ۱۲۰ روزه هر ساله با سرعتی فراتر از ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت می‌وزد و خشکسالی‌های مداوم زمین را به شن‌زارهایی بی‌انتها تبدیل کرده است، ماسه‌بادی سالهاست به‌عنوان چالشی جدی برای کشاورزی، زیرساخت‌ها و زندگی مردم شناخته می‌شود. اما همین ماده ساده و بومی، پتانسیلی نهفته دارد که می‌تواند تهدید را به فرصتی اقتصادی، نوآورانه و پایدار تبدیل کند به شرطی که با نگاهی علمی و بومی‌گرا به آن پرداخته شود.
امروزه ماسه‌بادی، فراتر از مرزهای ایران، وارد عرصه‌های فناوری جهانی شده است. از دبی که با ماسه کویری خانه‌های چاپ سه‌بعدی می‌سازد، تا فنلاند که آن را به‌عنوان باتری حرارتی طبیعی برای ذخیره انرژی خورشیدی به‌کار می‌گیرد. در آفریقا و هند نیز این ماده در تصفیه آب، کشاورزی پایدار و ساخت مصالح سبک ساختمانی نقش کلیدی ایفا می‌کند. این تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد ماسه بادی می‌تواند منبعی استراتژیک برای توسعه باشد؛ به شرطی که با چشمی نوآورانه به آن نگریسته شود.
در سیستان و بلوچستان، استانی که ماسه‌بادی‌هایش نتیجه مستقیم بادهای ۱۲۰ روزه و خشکسالی‌های طولانی است، این پرسش مطرح می‌شود: چرا دانشگاه‌های زابل، چابهار یا ایرانشهر، پروژه‌های تحقیقاتی برای فرآوری ماسه‌بادی و تولید مصالح بومی راه‌اندازی نمی‌کنند؟ و چرا نهادهای کارآفرینی و صندوق‌های نوآوری، از این ظرفیت برای ایجاد اشتغال در مناطق محروم بهره نمی‌گیرند؟
ماسه بادی، طلای خاموش
ماسه‌بادی، طلای خاموش مناطق مرزی است. بهره‌برداری از آن به سرمایه‌گذاری کلان نیاز ندارد، بلکه تنها به آموزش، پژوهش و جسارت ورود به میدان نوآوری وابسته است. جوانان این سرزمین می‌توانند ماسه‌ها را جمع کنند، به آن شکل دهند و از آن زندگی بسازند. فرصت‌هایی مانند ساخت آجرهای سبز، تولید دیوارهای عایق ماسه‌ای، احداث گلخانه‌های ماسه‌ای، تولید پلت‌های سوختی و حتی صادرات دانش بومی، همگی در دسترس هستند.
این گزارش، دعوت‌نامه‌ای است برای کارآفرینان، دانشگاه‌ها و نهادهای توسعه‌محور؛ بیایید ماسه‌ها را نه به‌عنوان تهدید، بلکه به‌عنوان فرصتی بی‌پایان ببینیم. اگر دیگران از کویرهای خود اقتصاد سبز می‌سازند، چرا ما نسازیم؟ آینده توسعه در سیستان و بلوچستان، از دل شن‌زارها خواهد گذشت به شرطی که این بار، چشمان ما آن را ببیند.
ماسه بادی را فرصتی شگفت انگیز برای اشتغال جوانان سیستان و بلوچستان
یک کارشناس و تحلیل گر مسائل فرهنگی و اجتماعی در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: مطابق آمارهای رسمی، سطح شن زارهای ایران حدود ۳۴ میلیون هکتار برآورد شده است که بخش قابل توجهی از آن در سیستان و بلوچستان قرار دارد. به‌ویژه در دشت سیستان، حاشیه دریاچه خشک هامون، ریگ‌زارهای نیاتک، نصرت‌آباد، زابل، میرجاوه، بمپور و سراوان، ماسه‌بادی به وفور یافت می‌شود.
عباس نورزایی خاطرنشان کرد: در همین استانی که جوانان در صف انتظار شغل‌اند، ماسه‌بادی به صورت انبوه و رایگان زیر پایشان گسترده شده است. طبق آخرین آمارهای مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در سیستان و بلوچستان حدود ۱۲ تا ۱۴ درصد است که از متوسط کشوری بالاتر است. در برخی مناطق روستایی، این رقم به مراتب بیشتر است.
نورزایی افزود: ماسه‌بادی فقط تهدید نیست. در دانش بومی نیاکان این دیار، ماسه بادی هم ابزار بوده، هم درمان. از ساخت خشت و اندود دیوار تا خشک‌کردن خرما و گرم‌درمانی پس از زایمان، مردم این منطقه همواره از ماسه‌بادی بهره برده‌اند. آن‌ها می‌دانستند چگونه از طبیعت خشن، یاری بگیرند؛ نه اینکه صرفاً با آن بجنگند.
ضرورت انجام پروژه‌های تحقیقاتی برای فرآوری ماسه‌بادی توسط دانشگاه‌های زابل، چابهار یا ایرانشهر
وی با طرح این پرسش که چرا جوانان بیکار سیستان و بلوچستان در زنجیره نوآوری ماسه‌بادی جایی ندارند، گفت: چرا دانشگاه‌های زابل، چابهار یا ایرانشهر، پروژه‌های تحقیقاتی برای فرآوری ماسه‌بادی راه‌اندازی نمی‌کنند؟ چرا نهادهای کارآفرینی و صندوق‌های نوآوری از این ظرفیت برای ایجاد اشتغال بهره نمی‌گیرند؟
نورزایی تأکید کرد: ماسه‌بادی طلای خاموش مناطق محروم است. استفاده از آن به سرمایه‌گذاری کلان نیاز ندارد، بلکه تنها به آموزش، پژوهش و جسارت ورود به میدان نوآوری نیازمند است. جوانان این سرزمین می‌توانند ماسه‌ها را جمع کنند، به آن شکل دهند و از آن زندگی بسازند.
وی در پایان گفت: ماسه‌بادی نه تنها تهدیدی برای سیستان و بلوچستان نیست، بلکه می‌تواند کلید توسعه پایدار و اشتغالزایی در این منطقه باشد. تنها نیاز است که نگاه ما به این ماده از تهدید به فرصت تغییر کند.
