نحوه تغذیه دانش‌آموزان و دانشجویان در زمان امتحانات نقش مهمی در کارایی وعملکرد مغز دارد. در زمان امتحانات معمولا دانش آموزان و دانشجویان دچار اضطراب و استرس می‌شوند. در اثر اضطراب و استرس میزان ترشح هورمون آدرنالین و کورتیزول دربدن افزایش می‌یابد که به بدن کمک می‌کند، انرژی بیشتری برای مقابله با شرایط استرس داشته باشد.
با رعایت نکاتی در تغذیه روزانه می توان از استرس واضطراب پیشگیری کرد. دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت به تشریح این نکات پرداخته است:
مواد کافئین‌دار مانند قهوه و چای و حتی برخی کاکائوها در کوتاه مدت سبب بیداری و تمرکز حواس می‌شوند، اما خواص آن در مدت چند دقیقه برعکس شده و باعث برهم خوردن تمرکز و حتی کاهش یادگیری و در نتیجه افزایش استرس و اضطراب در فرد می‌شود.
آبمیوه‌های صنعتی نیز به دلیل داشتن شکر و مواد افزودنی، نامناسب اند. آبمیوه‌های صنعتی و نوشیدنی‌های شیرین به این دلیل که انرژی زیادی را یک جا تخلیه و آزاد می‌کنند، استرس‌زا هستند.
مصرف آب و لبنیات تسکین بخش هستند و می‌توانند در کاهش استرس دانش آموزان موثر باشند. افراد بهتر است در موقع امتحان و استرس، از غذاهای سبک و غذاهایی که انرژی‌شان به مرور آزاد می‌شود، استفاده کنند. غلات و موادی حاوی کربوهیدرات‌های پیچیده که بیشتر در نان سنگک و بربری یافت می‌شود و مقدار فیبر آنها بالاست، سبب کاهش استرس در افراد می‌شود.
در ایام امتحانات نباید وعده‌های غذایی را حذف کرد، به خصوص صبحانه که در کنترل استرس نقشی اساسی دارد، زیرا در هنگام صبح، میزان ترشح کورتیزول به بیشترین حد خود می رسد و صبحانه سبب کنترل استرس می‌شود.
دانش‌آموزان از خوردن غذاهای چرب و شور در این ایام خودداری کنند، زیرا غذاهای چرب و شور دیرتر هضم می‌شوند و در شرایط استرس‌زا مانند ایام امتحانات، با ایجاد اختلال در کارکرد دستگاه گوارش سبب مسمومیت و حالت تهوع در فرد می‌شود.
مغزهای گیاهی یا آجیل منابع خوبی برای دریافت انرژی و کاهش استرس هستند. مغزهای گیاهی منابع خوبی از فیبر و اسیدهای چرب ضروری، از جمله امگا 6 و 3 و بسیاری املاح دیگر هستند و چربی آنها بی‌ضرر محسوب می‌شود و حتی در صورت مصرف معقول (یک مُشت در روز)، باعث از بین رفتن و کاهش چربی‌های مضر بدن نیز می‌شوند.
دانش آموزانی که در ایام امتحانات پُرخوری می‌کنند و اشتهایی مضاعف پیدا می‌کنند. باید توجه داشت که استرس بحثی روحی و روانی است که افراد در قبال آن دو نوع واکنش تهاجمی یا افسردگی نشان می‌دهند و در حالت تهاجمی افراد برای آرام کردن خود، به کارهای زیادی از جمله خوردن زیاد غذا روی می‌آورند.
این افراد به علت فرار از استرس، شروع به پُرخوری و بدخوری می‌کنند که این خود سبب تشدید و افزایش استرس در فرد شده و حتی وی را در معرض چاقی و اضافه وزن قرار می‌دهد.
در زمان کار یا مطالعه غذا نخورید و برای این کار زمان خاصی را در نظر بگیرید تا با آرامش بیشتری غذا بخورید. غذای خود را خوب بجوید و آرام میل کنید.
از مصرف زیاد شیرینی و تنقلات خودداری کنید. این خوراکی‌ها ممکن است در نگاه اول انرژی‌زا به نظر برسد، اما باید توجه داشت که این قابلیت در آنها بسیار کم دوام است و پس از مدتی احساس خستگی بیشتری به شما خواهد داد.
بررسی‌های دانشمندان نشان می‌دهد که غذاهای نشاسته‌ای مانند ماکارونی، برنج و نان به دلیل تاثیر در کیفیت خواب در شب امتحان مفید است.
صبحانه غذای اصلی است، ناهار و شام را کمی مختصرتر بخورید، اما صبحانه را کامل‌تر میل کنید.
در صبح روز امتحان بهتر است به منظور افزایش کارایی مغز، از مواد سرشار از پروتئین یا سرشار از فیبر مانند تخم‌مرغ، نان تست با عسل یا برشتوک استفاده شود.
خوردن نان و پنیر و گردو یا تخم‌مرغ یا یک ظرف عدسی در روز امتحان کمک می‌کنند تا در طول امتحان آرام باشید. همچنین خوردن عسل و نوشیدنی‌های حاوی عسل در کاهش اضطراب بسیار موثر است.
بعضی از سبزی‌ها از قبیل ریحان، نعنا، کاهو و سیب در کاهش اضطراب بسیار مفید است.
کارشناسان تغذیه به دانش آموزانی که اضطراب زیادی دارند و نمی‌توانند صبحانه مفصل بخورند، توصیه می‌کنند از موز و مقداری کشمش استفاده کنند.
خوردن جگر، گوشت و ماهی، کمک زیادی به کاهش اضطراب می‌کند، زیرا کم‌خونی نیز یکی از دلایل کاهش یادگیری و تمرکز است.
خوردن آجیل مغزدار از قبیل بادام، کشمش، فندق، گردو و نخودچی که سرشار از منیزیم بوده و کمبود آن یکی از علل کاهش یادگیری است، همواره توصیه می شود.
از خوردن زیاد شیرینی‌ها، چیپس، نمک، تخمه، غذاهای چرب و انواع نوشیدنی‌های گازدار در شب امتحان خودداری کنید زیرا اینها نمی‌گذارند در شب امتحان خواب راحتی داشته باشید.
در ساعات مطالعه از خوردن ماست ترش و دوغ ترش که موجب خواب آلودگی است، بپرهیزید و خوردن روزانه شیر و همچنین ماست شیرین را فراموش نکنید.
در ایام امتحان، بیشتر مواظب سلامت خود باشید تا در معرض سرماخوردگی، گرمازدگی، مسمومیت‌های غذایی و اختلالات هضم قرار نگیرید و از خوردن غذا، بیرون از خانه جدا خودداری کنید. مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه را فراموش نکنید.
در طول روز، آب کافی بیاشامید. بیش از نیم ساعت پیش از غذا و یکی دو ساعت پس از غذا نوشیدن آب اشکالی ندارد. آشامیدن آب و نوشیدنی‌ها در وسط غذا سبب اختلال هضم و ایجاد نفخ می‌شود.
مصرف روزانه یک لیوان شیر برای ایجاد آرامش در طول دوران آمادگی برای امتحان موثر است.
برخلاف تصور عموم، مطالعه و درس خواندن نیاز بدن به انرژی را افزایش نمی‌دهد، بنابراین استفاده بیش از حد از مواد غذایی بسیار شیرین و پرچرب در طول دوران امتحانات نه تنها مفید نیست بلکه سبب افزایش وزن و بروز چاقی می‌شود.
از خوردن قهوه و چای پر رنگ، خودداری کنید، اما چای کم رنگ مفید است. اگر احساس خستگی می‌کنید، کمی استراحت کنید.
منبع:
تسنیم
پریا ابراهیمی
