به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از فرهنگستان علوم، محمدعلی زلفی‌گل عضو پیوسته فرهنگستان علوم و وزیر پیشین علوم، تحقیقات و فناوری درباره جایگاه فرهنگستان علوم در نظام علمی کشور گفت: فرهنگستان علوم به واسطه اینکه در جمع خودش فرهیختگان و فرزانگانی را گرد آورده که هم از نظر علمی سرآمد هستند و هم از نظر اجرایی صاحب تجربه، می‌تواند نقش بسیار کلیدی در خط‌دهی، هدایتگری و سیاست‌گذاری علمی و فناوری در کشور ایفا کند.
وی ادامه داد: یقیناً مراجع ذی‌صلاح تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر در حوزه علم، فناوری و نوآوری کشور نسبت به نقطه نظرات اعضای فرهنگستان علوم یا مصوبات فرهنگستان علوم و یا گروه‌های مختلف آن، حتماً توجه دارند و بی‌تفاوت نیستند. از این باب است که فرهنگستان علوم می‌تواند نقش هدایتگری در جهت‌دهی به علم و فناوری در کشور را بازی کند. با توجه به اینکه اعضای این فرهنگستان در مسندهای مختلف اجرایی یا بودند یا در حال حاضر هستند، خود این جنبه مشورتی و استفاده از عقل و علم فرهنگستان در امور اجرایی کشور و سیاست‌گذاری، اثربخشی فوق‌العاده‌ای خواهد داشت. در واقع، حضور این افراد در رأس امور، یعنی حضور کسانی که هم دانش روز را دارند و هم تجربه اجرای آن را، یک سرمایه بی‌بدیل برای کشور محسوب می‌شود.
شکل دادن یک اجتماع علمی برای رصد علم و فناوری در فرهنگستان علوم
وی درباره اینکه فرهنگستان علوم برای استفاده بهینه از ظرفیت اعضای خود و کمک به کشور، چه مواضعی را باید در پیش بگیرد و چه اقداماتی انجام دهد افزود: متأسفانه گاهی اوقات، جریان علمی که باید شکل بگیرد و در مواقع مختلف و اتفاقات مختلف دانشگاه‌ها و مجامع علمی شاهدش باشیم، آنطور که باید، اتفاق نمی‌افتد، هرچند که در سال‌های اخیر این روند رو به بهبود است. اما چطور می‌توانیم از ظرفیت اعضایمان استفاده کنیم که هر کدام دانشمندان حوزه‌های خودشان هستند و از طرف دیگر به کشور کمک کنیم؟ به نظر من، کارگروه‌هایی که الان در ذیل فرهنگستان فعال هستند، مثلاً کارگروه علوم پایه یا کارگروه‌های شیمی، فیزیک و سایر علوم، در حقیقت در حال شکل دادن یک اجتماع علمی برای رصد علم و فناوری هستند.
زلفی گل افزود: مهم این است که این مشورت‌های علمی، دیدگاهها و نظریات علمی جمع‌بندی بشود و به مراجع تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر ارجاع داده شود. این خیلی مهم است. به عبارت دیگر، اگر بخواهم خدمتتان شفاف‌تر بیان کنم، مدیریت فرهنگستان علوم می‌تواند در اثربخشی و مسئولیت‌پذیری فرهنگستان علوم در نقش هدایتگری علمی، فناوری و نوآوری، بسیار مهم باشد. هر چقدر مدیریت فعال‌تر باشد و سعی کند از خرد جمعی حاکم بر مجمع فرهنگستان بیشتر استفاده کند و آن را بهتر و با شیوه‌های مختلف منعکس کند، حتماً اثربخشی آن بیشتر خواهد شد.
زمینه حضور اعضای فرهنگستان در هیئت امنای دانشگاه‌ها فراهم شود
وی ادامه داد: یک راه دیگر هم وجود دارد که فرهنگستان علوم بتواند نقش آفرین در سیاست‌گذاری علمی، فناوری و نوآوری باشد، و آن هم از طریق تعامل فرهنگستان با امور اجرایی کشور است. ریاست جمهوری، وزرا و معاونین ریاست جمهوری باید شرایطی را فراهم کنند که از اعضای فرهنگستان علوم در هیئت امنای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری حضور داشته باشند. همچنین با حضور اعضای فرهنگستان در مراسم مربوط به مراجع تصمیم‌ساز، بتواند فرهنگستان آن نقش هدایتگری خود و تغذیه فکری خود را بیشتر عمل بکند. اینکه این ارتباطات دوسویه و فعال باشد، بسیار حیاتی است.
وی افزود: نقش فرهنگستان در سیاست‌گذاری و در مجامع مختلف، برجسته‌تر از گذشته شده است. این نشان می‌دهد که مدیریت فعال و با رویکرد تعاملی، چقدر می‌تواند در ارتقای جایگاه یک نهاد علمی مؤثر باشد.
زلفی گل در پاسخ به این سوال که با توجه به تحولات سریع علم و فناوری، فرهنگستان علوم چطور می‌تواند در هدایت کشور به سمت رشته‌های علمی آینده‌ساز و سرنوشت‌ساز نقش آفرین باشد افزود: خوشبختانه در سال‌های اخیر، شاهد این بوده‌ایم که در هر جلسه از مجمع فرهنگستان علوم، یک یا دو نفر از اعضا در زمینه علمی سخنرانی می‌کنند و پیشنهادات خود را ارائه می‌دهند. فرهنگستان علوم می‌تواند پیشنهاد دهد که کدام رشته‌های علمی برای کشور آینده‌ساز و سرنوشت‌ساز هستند و این پیشنهادات به مراجع مافوق و حاکمیت ارجاع داده شود.
وی افزود: به عنوان مثال، در حال حاضر، فناوری هسته‌ای یک حوزه مهم است، اما آینده در گداخت هسته‌ای و تأمین انرژی از طریق آن نهفته است. همچنین، در زمینه تولید صنعتی هیدروژن و استفاده از انرژی آن، باید برنامه‌ریزی کنیم، زیرا آینده دنیا به سمت این حوزه حرکت می‌کند. هوش مصنوعی، علوم شناختی، اینترنت اشیا، رایانه‌های کوانتومی و مدیریت مهار و مصرف دی‌اکسید کربن نیز از جمله حوزه‌های بسیار جدی هستند. اگر امروز به فکر نباشیم و تصمیم نگیریم، در آینده با مشکل روبرو خواهیم شد.
زلفی گل افزود: محصولاتی که برچسب “کربن” دارند و میزان دی‌اکسید کربن تولید شده در فرآیند تولیدشان مشخص می‌شود، نشان‌دهنده این است که مردم به سمت محصولاتی با “برچسب کربن سبزتر” سوق داده می‌شوند. فرهنگستان علوم می‌تواند در خط‌دهی و هدایتگری در این زمینه‌ها نقش داشته باشد، که امیدواریم این اتفاق بیفتد.
وی ادامه داد: به عنوان مثال، بنده در یکی از سخنرانی‌هایم، موضوع “مولکول ایمیجینگ” یا تصویربرداری مولکولی را مطرح کردم. امروزه درمان در سطح مولکولی انجام می‌شود. اگر سیستم تصویربرداری مولکولی و میکروسکوپ آن ساخته شود، دنیای علم متحول خواهد شد. بسیاری از مطالب موجود در کتاب‌ها، فاقد اعتبار شده و دیدگاه‌های جدیدی حاکم خواهد شد. این امر، قدرت و توانمندی انسان برای استفاده بهینه از منابع طبیعی را افزایش می‌دهد. این‌ها مواردی هستند که فرهنگستان علوم می‌تواند به خوبی در آن‌ها نقش آفرین باشد و با ارائه مشاوره‌های تخصصی، مسیر را برای تصمیم‌گیری‌های کلان کشور هموار کند.
