غزال زیاری: در طول تاریخ، چین بارها برای پاسخگویی به نیازهای رو به رشدش، جغرافیای خود را تغییر داده است. حالا هم بزرگترین پروژه زیربنایی جهان، یعنی پروژه انتقال آب از جنوب به شمال چین به طول بیش از ۴۳۵۰ کیلومتر در حال انجام است که هدف از این ابتکار بلندپروازانه، توزیع سالانه میلیاردها مترمکعب آب در یکی از بزرگترین کشورهای دنیاست.
حالا کارشناسان متعددی برای درک انگیزه‌ها و پیامدهای این پروژه عظیم مشغول بررسی و تجزیه‌وتحلیل هستند که در این مقاله به این موضوع می‌پردازیم.
اهداف و محدوده پروژه
باوجودی که ۲۰ درصد جمعیت جهان در چین زندگی می‌کنند، اما این کشور تنها یک‌ششم از منابع آبی دنیا را در اختیار دارد؛ مناطق شمالی چین، خشک و درعین‌حال صنعتی و کشاورزی است و بخش جنوبی درگیر سیلاب‌هاست و از همین رو مفهوم توزیع مجدد آب برای اولین بار توسط مائو زدونگ در سال ۱۹۵۲ ارائه شد.
همین طرح منجر به پروژه جاه‌طلبانه انتقال آب از جنوب به شمال چین شد که در سال ۲۰۰۲ راه‌اندازی و قرار است که تا سال ۲۰۵۰ تکمیل شود و در سه بخش مرکزی، شرقی و غربی در حال پیاده‌سازی است.
این یکی از گسترده‌ترین تلاش‌های چین برای مدیریت منابع آب است که در کنار سایر پروژه‌های مهم مثل سد Three Gorges بر روی رودخانه یانگ تسه در حال پیاده‌سازی است تا به رفع نیازهای جمعیت و اقتصاد در حال گسترش چین کمک کند. البته این پروژه انتقال آب ازنظر مقیاس و گستره منحصربه‌فرد است و بااتصال جنوب پرآب به شمال خشک، برای تأمین منابع آب آیندگان طراحی‌شده است.
عوارض اجتماعی و زیست‌محیطی پروژه
پروژه انتقال آب جنوب به شمال چین، چالش‌های زیست‌محیطی و اجتماعی متعدی را ایجاد کرده و تغییر شکل گسترده مناظر و اکوسیستم‌های طبیعی و اختلالاتی فراتر از مجاورت کانال‌ها را به همراه داشته است؛ به‌ویژه در امتداد مسیر شرقی که به دریاچه‌ها و رودخانه‌های فرعی وابسته است و جمعیت ماهی‌ها را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
این پروژه درعین‌حال خطراتی غیرقابل‌پیش‌بینی مثل انتقال بیماری‌های قابل‌انتقال از آب مثل بیماری‌های انگلی ناشی از حلزون در جنوب چین را به همراه داشته و نگرانی‌های جدی برای سلامت عمومی ایجاد می‌کند.
یکی دیگر از مسائل مهم نفوذ آب دریاست که با منحرف کردن مقادیر زیادی آب از یک منطقه ایجاد می‌شود و تعادل طبیعی اکوسیستم‌های محلی را تغییر داده و آب باقی‌مانده را برای کشاورزی یا مصرف نامناسب خواهد کرد.
هزینه انسانی این پروژه هم خیلی زیاد بوده و صدها هزار نفر از ساکنان در جریان ساخت سد آواره و مجبور به نقل‌مکان شدند و این جابجایی‌ها باعث شده تا جوامع با منابع محدود و حمایت کمی برای بازسازی زندگی‌شان دست‌وپنجه نرم کنند. چنین مهاجرت‌های اجباری، آسیب‌های اجتماعی زیادی را به همراه داشته که در اخبار رسمی کمتر به آنها پرداخته می‌شود.
برخی مقامات چینی، ازجمله معاون سابق وزیر مسکن و توسعه شهری هم نگرانی‌هایی را در مورد پایداری نگهداری و مدیریت این سیستم مطرح کرده‌اند. هزینه‌های بالای بهره‌برداری، اختلالات زیست‌محیطی و اجتماعی قابل‌توجه، ابهاماتی را دراین‌باره که آیا این پروژه راه‌حلی عملی برای کمبود آب در چین است یا خیر را مطرح کرده است.
دیگر انتقادات وارده از حیث اقتصادی و کشاورزی
پروفسور Stephan Pfister از ETH Zurich نقش این پروژه را در تداوم سیستم‌های کشاورزی ناپایدار ارزیابی می‌کند. او آن را با یک روش جراحی مقایسه می‌کند که در آن شیوه زندگی ناسالم اساسی تغییر نخواهد کرد و معتقد است که این پروژه شاید اثرات کوتاه‌مدتی داشته باشد ولی نمی‌تواند در درازمدت سودمند باشد.
گرچه بخش عمده‌ای از آب منتقل‌شده برای مصارف کشاورزی مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ اما به دلیل افزایش تقاضای غذایی چین، این کشور همچنان واردکننده خالص مواد غذایی است.
برخی دیگر از منتقدان هم براین باورند که شاید راهکارهای جایگزین مثل بازیافت آب باران و نمک‌زدایی آب دریا بتوانند راه‌حل‌های پایدارتر، مقرون به‌صرفه‌تر و سازگارتری با محیط‌زیست باشند.
انتقال آب جنوب به شمال بدون شک یکی از بزرگترین پروژه‌های مهندسی جهان است، اما موانع آن نیز به همان اندازه گسترده است. پیامدهای این پروژه برای پایداری، ثبات اقتصادی و سلامت محیطی یادآور پیچیدگی‌های موجود در مدیریت منابع طبیعی در مقیاس بزرگ است.
منبع: interestingengineering
۵۸۳۲۱
